Małe kroki przeciw wielkim ulewom: Mikro-infrastruktura deszczowa w miejskiej przestrzeni
Zatłoczone betonem miasta mają coraz większy problem z nagłymi ulewami. Tradycyjne systemy kanalizacji często nie wytrzymują naporu wody, a skutki widać gołym okiem – podtopione ulice, zalane piwnice i coraz częstsze powodzie błyskawiczne. Tymczasem rozwiązanie może kryć się nie w wielkich inwestycjach hydrotechnicznych, ale w niewielkich, rozproszonych działaniach. Mikro-infrastruktura deszczowa to nie modny slogan, a praktyczna odpowiedź na wyzwania zmieniającego się klimatu.
W Warszawie podczas jednej letniej nawałnicy w 2022 roku w ciągu godziny spadło ponad 70 mm deszczu – to prawie miesięczna norma. Takie ekstremalne zjawiska będą występować coraz częściej, a miasta muszą się na nie przygotować. W przeciwnym razie koszty napraw szkód pochłoną miliardy złotych. Paradoksalnie, zamiast betonować kolejne tereny, powinniśmy nauczyć się zatrzymywać wodę tam, gdzie spadnie.
Od betonu do zielonej gąbki: rozwiązania, które działają
Ogrody deszczowe to chyba najbardziej estetyczny element mikro-infrastruktury. Nie dość, że zatrzymują wodę opadową, to jeszcze upiększają miejską przestrzeń. W Krakowie przy ulicy Na Zjeździe powstał taki eksperymentalny ogród o powierzchni 150 m². Podczas testów okazało się, że może on wchłonąć nawet 10 m³ wody podczas jednej ulewy. Woda jest oczyszczana przez specjalnie dobrane rośliny i powoli wsiąka w grunt, zamiast spływać błyskawicznie do kanalizacji.
Równie ważne są przepuszczalne nawierzchnie. Tradycyjny asfalt i kostka betonowa tworzą nieprzepuszczalną skorupę, podczas gdy nowoczesne rozwiązania pozwalają wodzie przenikać do gruntu. W Gdańsku przetestowano nawierzchnię z porowatego betonu na parkingu przy ulicy Kartuskiej. Efekt? Nawet podczas intensywnych opadów nie tworzą się kałuże, a woda w ciągu kilkunastu minut wsiąka w podłoże. Co ważne, takie rozwiązania są trwałe i wytrzymują nawet intensywny ruch samochodów dostawczych.
Mniej widoczne, ale równie skuteczne są podziemne zbiorniki retencyjno-infiltracyjne. W Łodzi przy ulicy Piotrkowskiej zamontowano system podziemnych skrzynek rozsączających, które gromadzą wodę z okolicznych dachów i chodników. W okresach suszy zgromadzona wilgoć stopniowo oddawana jest do gruntu, co zapobiega wysychaniu zieleni miejskiej. To rozwiązanie szczególnie ważne w centrach miast, gdzie powierzchnia biologicznie czynna jest ograniczona.
Woda to nie problem, lecz zasób: korzyści wykraczające poza ochronę przed podtopieniami
Wdrożenie rozwiązań mikro-infrastruktury deszczowej przynosi efekty, które często są niedoceniane. W Poznaniu osiedle, na którym zastosowano kompleksowy system małej retencji, odnotowało wzrost wartości nieruchomości o około 7% w ciągu trzech lat. Mieszkańcy doceniają nie tylko zmniejszone ryzyko podtopień, ale też lepszy mikroklimat i większą ilość zieleni.
Warto pamiętać też o aspekcie ekologicznym. Tradycyjna kanalizacja deszczowa zbiera wodę wraz z wszelkimi zanieczyszczeniami z ulic i kieruje ją prosto do rzek. Tymczasem rozwiązania naturalne filtrują wodę przez warstwy żwiru i piasku oraz dzięki roślinom. Badania w Szczecinie wykazały, że ogrody deszczowe usuwają nawet 80% metali ciężkich z wody spływającej z ulic.
Nie bez znaczenia jest też wpływ na zdrowie psychiczne mieszkańców. Otoczenie z większą ilością zieleni i miejsc retencjonujących wodę tworzy przyjemniejszy mikroklimat. W upalne dni temperatura w takich obszarach może być niższa nawet o 4°C w porównaniu z tradycyjnie zabudowaną częścią miasta. W Berlinie zauważono, że w dzielnicach z rozwiniętą mikro-infrastrukturą deszczową sprzedaż klimatyzatorów spadła o prawie 30% w ciągu pięciu lat.
Dobrze zaprojektowana mikro-infrastruktura deszczowa to nie tylko kwestia techniczna, ale też społeczna. W Lublinie przy okazji budowy systemu ogrodów deszczowych zorganizowano warsztaty dla mieszkańców, którzy później sami zaczęli tworzyć podobne rozwiązania na swoich osiedlach. Takie projekty budują społeczności, uczą odpowiedzialności za wspólną przestrzeń i pokazują, że zmiany na lepsze mogą zaczynać się od niewielkich inicjatyw.
Polskie miasta mają przed sobą duże wyzwanie, ale i ogromną szansę. Zamiast inwestować miliony w rozbudowę kanalizacji, która i tak może nie sprostać przyszłym wyzwaniom, warto postawić na rozproszone, naturalne rozwiązania. Takie, które nie tylko chronią przed powodziami, ale też upiększają miasta, łagodzą skutki upałów i tworzą bardziej przyjazne środowisko do życia. Pierwsze kroki już zostały zrobione – teraz potrzebna jest systemowa zmiana myślenia o wodzie w przestrzeni miejskiej.
